30 października 2025 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (nr z wykazu prac UD252). Projekt został opracowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska.
Wskazać należy, że projekt znajduje się na etapie opiniowania i konsultacji publicznych (uwagi można zgłaszać do 29 listopada 2025 r.). Do wprowadzenia zmian wymagane jest najpierw zakończenie prac w ramach rządu, a następnie uchwalenie nowelizacji przez Sejm, stąd też w projekcie planowana data wejście w życie ustawy to 1 stycznia 2027 r. Niemniej, warto przyjrzeć się zakładanym zmianom.
Ogólne uzasadnienie zmian
W uzasadnieniu projektu wskazano, że:
główne cele projektowanej ustawy obejmują dostosowanie systemu gospodarki odpadami do wymogów europejskich i oczekiwań społecznych. Odpowiedzią na potrzeby samorządów, mieszkańców oraz pozostałych interesariuszy jest stworzenie bardziej efektywnego, sprawiedliwego oraz proekologicznego systemu zarządzania odpadami komunalnymi.
Podkreślono w uzasadnieniu trzy cele szczegółowe:
(1) zmiany, które umożliwiłyby skuteczniejsze zarządzanie gospodarką odpadami na poziomie lokalnym, w tym usprawnienia w zakresie egzekucji opłat i kontroli nad jakością segregacji.
(2) zwiększenie efektywności selektywnego zbierania i recyklingu odpadów komunalnych, aby móc osiągnąć wyznaczone cele w zakresie poziomów odzysku i recyklingu.
(3) uwzględnienie w u.c.p.g. zmian związanych z rozszerzoną odpowiedzialnością producenta (ROP).
Projektowane zmiany dla przedsiębiorców
Stawki za 1 Mg poszczególnych frakcji
Nowelizacja zakłada zmiany w zakresie zamówień publicznych obejmujących odbiór lub zagospodarowanie odpadów komunalnych. Projekt przewiduje zmianę art. 6f ust. 3 i 4 u.c.p.g., w taki sposób, że w ofercie konieczne będzie wskazanie stawki jednostkowej za odbiór (lub zagospodarowanie) 1 Mg poszczególnych frakcji odbieranych (zagospodarowywanych) odpadów komunalnych.
W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że:
zmiana ma na celu pozyskanie danych o kosztach zagospodarowania poszczególnych frakcji odpadów komunalnych dla celów związanych z systemem rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów podstawę ustalenia wynagrodzenia za odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości stanowi stawka za 1 Mg odebranych odpadów komunalnych bez podziału na frakcje, co często skutkuje określeniem jednej stawki niezależnie od rodzaju odbieranych odpadów komunalnych.
W ocenie Kancelarii zmiana ta może mieć dalsze konsekwencje, w szczególności na gruncie badania ofert w postępowaniach w sprawie zamówienia publicznego. Stąd też zagadnienie to poruszone jest w odrębnym wpisie dotyczącym stawki za odbiór odpadów.
Rozszerzenie sprawozdawczości
Projekt przewiduje zmiany w przepisach dotyczących sprawozdań (m. in. art. 9n, 9na, 9nb u.c.p.g.). Po wejściu w życie nowelizacji, sprawozdania ulegną rozszerzeniu o dane dotyczące składowania odpadów. Analogiczne zmiany dotkną prowadzących przetwarzanie odpadów komunalnych (art. 9oa u.c.p.g.).
Zmiany w zakresie kar pieniężnych
Zmianie ulegnie również kara pieniężna za nieterminowe przekazanie sprawozdań do gminy. Do tej pory ustawodawca posługiwał się jednolitą karą w stawce 100 zł za każdy dzień opóźnienia, po nowelizacji granice kary wyniosą od 50 do 300 zł za każdy dzień opóźnienia, nie więcej niż za 365 dni.
Zmiany dla gmin – wpływające na przedsiębiorców
Niedopełnienie obowiązku selektywnego zbierania
Dotychczas w przypadku niedopełnienia przez właściciela nieruchomości obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych, podmiot odbierający odpady komunalne przyjmował je jako niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne i powiadamiał o tym wójta oraz właściciela nieruchomości. Nowelizacja zakłada, że to rada gminy w regulaminie utrzymania czystości i porządku w gminach określi sposób postępowania z takimi odpadami.
Jest to zmiana o charakterze istotnym – zwłaszcza w postępowaniach na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych. Przepisy dotyczące przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01) są znacznie bardziej rygorystyczne i przetwarzanie takich odpadów, w tym nawet w ramach procesu R12 obejmującego zwykłe sortowanie odpadów jest znacznie trudniejsze. Łatwo wyobrazić sobie, że przepisy regulaminu dopuszczą możliwość braku odbioru odpadów i ponownego ich przygotowania przez właściciela nieruchomości lub odebrania ich jako zmieszanych odpadów opakowaniowych (15 01 06) celem przesortowania przed dalszym zagospodarowaniem. Zmiana może mieć korzystny wpływ na osiągane przez gminy poziomy recyklingu.
Zmiany w zakresie PSZOK
Gminy zobowiązane zostaną do zwiększenia ilości stacjonarnych punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (po zmianach 1 PSZOK na każde 50.000 mieszkańców). Alternatywnie uprawnione zostaną do zapewnienia innej formy przyjmowania problematycznych odpadów (np. poprzez mobilne PSZOK-i).
Nowelizacja zakłada wprowadzenie możliwości odpłatnego przyjmowania przez PSZOK odpadów od właścicieli nieruchomości nieobjętych gminnym systemem odbioru odpadów komunalnych.
Zmiany w zakresie gminnego systemu
Dodatkowo nowelizacja rozszerza kategorię podmiotów, dla których można ustanowić zwolnienie związane z posiadanym kompostownikiem (zgodnie z art. 6k ust. 4a u.c.p.g. obecnie możliwe tylko dla właścicieli nieruchomości jednorodzinnych). Nowe kategorie to nieruchomości z domkami letniskowymi, inne nieruchomości wykorzystywane na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, rodzinne ogrody działkowe (ROD), nieruchomości zabudowane budynkami wielorodzinnymi.
Domki letniskowe lub inne nieruchomości wykorzystywane na cele rekreacyjno-wypoczynkowe nie będą mogły być wyłączone z systemu gminnego odbioru.
Podsumowanie
Projekt nowelizacji u.c.p.g. wprowadza szereg zmian, które w istotny sposób wpłyną zarówno na gminy, jak i przedsiębiorców działających w sektorze gospodarki odpadami. Regulacje dotyczą m.in. obowiązku wykazywania stawek za 1 Mg poszczególnych frakcji, rozszerzenia sprawozdawczości, zmian w systemie kar, a także nowych zasad dotyczących PSZOK-ów i postępowania z odpadami zbieranymi niezgodnie z zasadami selektywnej zbiórki. Choć projekt jest na wczesnym etapie prac legislacyjnych, już teraz warto analizować planowane rozwiązania – część z nich będzie wymagała dostosowania praktyk operacyjnych, procedur przetargowych i zasad współpracy między gminami a przedsiębiorcami.
Kancelaria wspiera tak przedsiębiorców (wykonawców), jak i zamawiających w całym procesie udzielania i realizacji zamówień publicznych. Planowane zmiany w u.c.p.g. mogą wymagać wcześniejszego dostosowania regulaminów utrzymania czystości, jeszcze przed wszczęciem nowych postępowań i opracowaniem dokumentacji przetargowej. Choć przepisy mają wejść w życie dopiero w 2027 r., warto już teraz monitorować kierunek zmian, aby odpowiednio przygotować się do nowych obowiązków i uniknąć ryzyka zaskoczenia w momencie ich wdrożenia.
