Oddawanie krwi jest jednym z najważniejszych aktów solidarności społecznej i ratowania życia. W Polsce każdy pracownik, który oddaje krew, ma prawo do dnia wolnego w pracy. Artykuł ten ma na celu przybliżenie podstaw prawnych tego przywileju oraz omówienie praw i obowiązków pracowników związanych z oddawaniem krwi.
Podstawy Prawne
Prawo do dnia wolnego w pracy dla osób oddających krew reguluje ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi. Zgodnie ze znowelizowanym art. 9 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, pracownikowi oddającemu krew przysługuje zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, oraz w dniu następnym. Dodatkowo przysługuje mu zwolnienie na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 298 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.
Prawa Pracowników
- Prawo do dwóch dni wolnych: Pracownik, który oddaje krew, ma prawo do zwolnienia od pracy w dniu oddania krwi oraz w dniu następnym. Okres ten jest przeznaczony na regenerację organizmu po oddaniu krwi.
- Zachowanie wynagrodzenia: Pracownikowi, który skorzysta z dwóch dni wolnych w związku z oddawaniem krwi, przysługuje wynagrodzenie za ten czas. Wynagrodzenie to jest obliczane na zasadach obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
- Bezpieczeństwo pracy: Pracodawca nie może negatywnie traktować pracownika z powodu korzystania z prawa do dni wolnych w związku z oddawaniem krwi. Wszelkie formy dyskryminacji lub represji z tego tytułu są niezgodne z prawem.
Obowiązki Pracowników
- Zawiadomienie pracodawcy: Pracownik powinien zawiadomić pracodawcę o zamiarze oddania krwi z odpowiednim wyprzedzeniem. W praktyce może to być trudne do precyzyjnego określenia, jednak niezwłoczne poinformowanie pracodawcy jest wskazane.
- Przedłożenie zaświadczenia: Po oddaniu krwi pracownik jest zobowiązany przedłożyć pracodawcy zaświadczenie ze stacji krwiodawstwa. Dokument ten potwierdza fakt oddania krwi i uprawnia do dni wolnych.
- Właściwe wykorzystanie zwolnienia: Po oddaniu krwi, zgodnie z ogólnymi zaleceniami, przez co najmniej 48 godzin należy unikać wysiłku fizycznego. Pracownik powinien zadbać o swoje zdrowie, zapewniając sobie odpowiedni wypoczynek i regenerację. Podkreślenia wymaga fakt, że okres zwolnienia nie jest urlopem wypoczynkowym. Celem zwolnienia pracownika od pracy i wykonywania czynności służbowych, jest zagwarantowanie odpowiedniego odpoczynku i regeneracji po oddaniu krwi. Jeśli pracownik czuje się na siłach i nie potrzebuje odpoczynku, może zrzec się uprawnienia do dnia wolnego i świadczyć pracę. Jeśli jednak korzysta ze zwolnienia, to powinien wykorzystywać ten okres zgodnie z celem, z jakim został on ustanowiony, czyli na odpoczynek i regenerację. Nie jest to czas tożsamy z czasem wykorzystywanym przez pracownika w trakcie urlopu wypoczynkowego, w którym wykonuje on dowolne czynności.
Nadużycia Prawa
Wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z celem, w tym w szczególności świadczenie pracy lub wykonywanie usług dla innego podmiotu, będzie wiązało się z pociągnięciem pracownika do odpowiedzialności na podstawie Kodeksu Pracy. Zgodnie z art. 8 Kodeksu Pracy, działania pracownika, który wykorzystuje okres zwolnienia niezgodnie z jego celem, mogą być uznane za nadużycie prawa. Takie działanie nie korzysta z ochrony prawnej i może być uznane za naruszenie zasad współżycia społecznego. Pracodawca może wówczas pociągnąć pracownika do odpowiedzialności, stosując np. karę porządkową.
Korzyści dla Pracodawcy i Pracownika
Oddawanie krwi przynosi korzyści nie tylko pracownikom, ale także pracodawcom. Pracodawcy, którzy wspierają honorowe krwiodawstwo, przyczyniają się do budowania pozytywnego wizerunku przedsiębiorstwa. Dla pracowników natomiast jest to okazja do zaangażowania się w ważną inicjatywę społeczną i pomoc innym w potrzebie.
Podsumowanie
Oddawanie krwi to szlachetny czyn, który ratuje życie i zdrowie wielu ludzi. Pracownicy, którzy zdecydują się na oddanie krwi, mają zagwarantowane prawo do dwóch dni wolnych od pracy oraz zachowanie wynagrodzenia za ten czas. Pracodawcy powinni wspierać takie inicjatywy, tworząc przyjazne warunki do realizacji tego prawa. Przestrzeganie przepisów prawa oraz wzajemne zrozumienie pomiędzy pracodawcami a pracownikami przyczynia się do budowania zdrowego i odpowiedzialnego społeczeństwa.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2024 r. poz. 1782).
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie zasad usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1632)
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2025 r. poz. 277 z późn. zm.)
