Procedura udzielania ochrony międzynarodowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest regulowana ustawą z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zanim jednak cudzoziemiec zostanie objęty procedurą udzielania ochrony międzynarodowej, istotne jest ustalenie, czy Rzeczpospolita Polska jest państwem członkowskim odpowiedzialnym za rozpatrzenie jego wniosku. Należy podkreślić, że wnioskodawca nie ma prawa samodzielnie wybierać państwa, w którym chciałby uzyskać ochronę międzynarodową. Procedura ta jest ściśle uregulowana, a odpowiedzialność państwa członkowskiego ustalana jest na podstawie hierarchii kryteriów, które zostały określone w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 604/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. (tzw. Rozporządzenie Dublin III).
Na mocy art. 3 ust. 1 Rozporządzenia, wniosek rozpatrywany jest przez jedno państwo członkowskie, którym jest to państwo, które kryteria wymienione w rozdziale III w/w Rozporządzenia wskazują jako odpowiedzialnie.
Hierarchia kryteriów
Kryteria ustalania odpowiedzialnego państwa członkowskiego stosuje się w kolejności, w jakiej są one wymienione w rozdziale III Rozporządzenia.
Kryterium I. Małoletni
- W przypadku, gdy wnioskodawcą jest małoletni pozostający bez opieki, państwem członkowskim odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku jest to państwo, w którym legalnie przebywa członek rodziny lub rodzeństwo małoletniego, pod warunkiem o ile najlepiej zabezpiecza to interesy małoletniego.
- Jeżeli członkowie rodziny małoletniego zamieszkują w kilku państwach członkowskich, decyzja o wyborze państwa odpowiedzialnego podejmowana jest w oparciu o ocenę, w którym z nich interesy małoletniego będą najlepiej zabezpieczone.
- W przypadku braku krewnych, państwem odpowiedzialnym będzie to, w którym małoletni złożył wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej.
Kryterium II. Członkowie rodziny będący beneficjentami ochrony międzynarodowej
- W przypadku, gdy wnioskodawca posiada członka rodziny — niezależnie od tego, czy rodzina została założona przed przybyciem do UE, czy później — któremu przyznano prawo pobytu jako beneficjentowi ochrony międzynarodowej, państwem członkowskim odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku jest to państwo, które udzieliło ochrony, pod warunkiem że osoby zainteresowane wyrażą na to pisemną zgodę.
Kryterium III. Członkowie rodziny, którzy złożyli wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej
- Jeżeli wnioskodawca posiada w państwie członkowskim członka rodziny, którego wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej nie stał się jeszcze przedmiotem pierwszej decyzji co do istoty, to państwo jest odpowiedzialne za rozpatrzenie jego wniosku, pod warunkiem że zainteresowane osoby wyrażą taką wolę na piśmie.
- W przypadku gdy kilku członków rodziny złożyło wnioski jednocześnie lub w krótkim odstępie czasu, państwem członkowskim odpowiedzialnym za rozpatrzenie wszystkich wniosków jest to państwo, które — zgodnie z kryteriami — jest odpowiedzialne za rozpatrzenie największej liczby z nich.
- Jeżeli to nie wystarczy, odpowiedzialność spoczywa na państwie, które kryteria wskazują jako odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku najstarszego z nich.
Kryterium IV. Dokumenty pobytowe i wizy
- W przypadku gdy wnioskodawca posiada ważny dokument pobytowy, państwem członkowskim odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku jest państwo, które wydało ten dokument. Jeżeli wnioskodawca jest posiadaczem kilku dokumentów pobytowych, stosuje się dodatkową hierarchię kryteriów. Kryterium to nie ma zastosowania, jeżeli ważność dokumentu pobytowego wygasła ponad dwa lata temu, a wnioskodawca nie opuścił terytorium UE.
- W sytuacji gdy wnioskodawca nie posiada dokumentu pobytowego, lecz dysponuje ważną wizą, państwem członkowskim odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku jest państwo, które wydało tę wizę. Należy jednak zaznaczyć, że kryterium to nie ma zastosowania, jeżeli ważność wizy wygasła ponad sześć miesięcy temu, a wnioskodawca nie opuścił terytorium UE.
Kryterium V. Wjazd lub pobyt
- Kryterium to jest często uważane przez wnioskodawców za podstawowe, błędnie zakładając, że państwem odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku jest państwo członkowskie, którego granicę wnioskodawca przekroczył jako pierwsze. W odniesieniu do tego kryterium wnioskodawcy najczęściej popełniają błędy, co prowadzi do rozczarowania w przypadku przekazania ich sprawy do innego państwa członkowskiego. Zwracamy uwagę, że kryterium to stosuje się wyłącznie w sytuacji, gdy nie mają zastosowania kryteria poprzednie.
- W przypadku gdy ustalono, że wnioskodawca przekroczył nielegalnie granicę lądową, morską lub powietrzną państwa członkowskiego, państwo do którego w ten sposób wjechał jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku.
- Jeżeli nie można ustalić okoliczności wjazdu, bierze się pod uwagę państwo członkowskie, w którym wnioskodawca przebywał przez okres co najmniej pięciu miesięcy bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.
- W przypadku gdy wnioskodawca przebywał na terytorium kilku państw członkowskich, uwzględnia się ostatnie miejsce jego pobytu.
Stosując to kryterium na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, należy zwrócić uwagę na art. 33a ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, który przewiduje możliwość czasowego zawieszenia składania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w określonych okolicznościach.
Na mocy art. 33a ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej może zostać czasowo ograniczone, w przypadku gdy:
- ma miejsce instrumentalizacja oraz
- działania podejmowane w ramach instrumentalizacji stanowią poważne i rzeczywiste zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa lub społeczeństwa oraz
- wprowadzenie tego ograniczenia jest niezbędne dla wyeliminowania zagrożenia, o którym mowa w pkt 2, a inne środki nie są wystarczające do jego wyeliminowania.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 6a ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, instrumentalizacja – prowadzenie przez państwo graniczące z Rzecząpospolitą Polską lub inny podmiot działań zmierzających do umożliwienia przekroczenia przez cudzoziemców wbrew przepisom prawa granicy zewnętrznej w rozumieniu art. 2 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen) (Dz. Urz. UE L 77 z 23.03.2016, str. 1, z późn. zm.), w szczególności z użyciem przemocy wobec funkcjonariuszy służb państwowych oraz żołnierzy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej chroniących tę granicę lub w połączeniu z niszczeniem infrastruktury granicznej, mogących skutkować destabilizacją sytuacji wewnętrznej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Kryterium VI. Wjazd bezwizowy
- Jeżeli obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec wjeżdża na terytorium państwa członkowskiego, w którym jest zwolniony z obowiązku posiadania wizy, to państwo jest odpowiedzialne za rozpatrzenie jego wniosku.
Kryterium VII. Strefa tranzytu
- W przypadku gdy wniosek został złożony w strefie tranzytu międzynarodowego lotniska państwa członkowskiego, to państwo jest odpowiedzialne za rozpatrzenie tego wniosku.
Czy państwo członkowskie może odstąpić od stosowania wyżej wskazanych kryteriów?
Tak, na mocy art. 17 Rozporządzenia, każde państwo członkowskie może zdecydować o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej wniesionego w tym państwie, nawet jeżeli za takie rozpatrzenie nie jest odpowiedzialne.
Podsumowanie
Procedura udzielania ochrony międzynarodowej w Polsce regulowana jest ustawą z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jednak zanim cudzoziemiec zostanie objęty tą procedurą, należy ustalić, które państwo członkowskie UE jest odpowiedzialne za rozpatrzenie jego wniosku. Zgodnie z Rozporządzeniem Dublin III, odpowiedzialność państwa członkowskiego ustala się na podstawie hierarchii kryteriów określonych w rozdziale III tego aktu. Kryteria te obejmują m.in. sytuację małoletnich bez opieki, powiązania rodzinne, posiadanie dokumentów pobytowych lub wiz, sposób wjazdu na terytorium UE, a także pobyt bezpośrednio przed złożeniem wniosku. W Polsce należy także uwzględnić przepisy art. 33a wspomnianej ustawy krajowej, które przewidują możliwość czasowego ograniczenia prawa do składania wniosków o ochronę międzynarodową, dlatego przed wszczęciem postępowania należy odpowiednio się przygotować.
W przypadku pytań dotyczących ochrony międzynarodowej mogą Państwo skontaktować się z naszymi prawnikami, posiadającymi doświadczenie w prowadzeniu spraw o udzielenie ochrony międzynarodowej.
Posługujemy się różnymi językami
789 383 428 – język polski
571 335 666 – języki: rosyjski, ukraiński, białoruski
Podstawa prawna
Orzecznictwo
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 listopada 2021 r. II OSK 894/21
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 listopada 2023 r., II OSK 991/23
