31 maja 2023 roku Parlament Europejski oraz Rada UE przyjęły Rozporządzenie (UE) 2023/1115, ustanawiające nowe zasady udostępniania na rynku Unii Europejskiej oraz eksportu z UE wybranych towarów i produktów powiązanych z wylesianiem i degradacją lasów. Nowe przepisy, powszechnie znane jako EUDR (EU Deforestation Regulation), mają na celu ograniczenie udziału unijnych podmiotów w globalnej degradacji środowiska.
Cel regulacji: odpowiedzialność w łańcuchu dostaw
Nowe przepisy stanowią odpowiedź UE na alarmujące dane, zgodnie z którymi między 1990 a 2020 rokiem z powierzchni Ziemi zniknęło ok. 420 milionów hektarów lasów, co odpowiada powierzchni całej Unii Europejskiej. Znaczną część tego zjawiska przypisuje się produkcji rolnej, w tym uprawie soi, palmy olejowej oraz hodowli bydła.
Rozporządzenie EUDR nie ogranicza się wyłącznie do ochrony lasów – wprowadza także nowe obowiązki w zakresie przejrzystości łańcucha dostaw, geolokalizacji i zgodności z przepisami kraju pochodzenia surowców.
Jakie produkty i surowce obejmuje EUDR
Rozporządzenie dotyczy zarówno surowców pierwotnych, jak i produktów pochodnych. Lista ta została określona w załączniku I do rozporządzenia i obejmuje m.in.:
Surowce:
- drewno,
- kawa,
- kakao,
- olej palmowy,
- soja,
- kauczuk naturalny,
- wołowina.
Produkty pochodne:
- papier, meble, skóra, węgiel drzewny,
- wyroby gumowe,
- kosmetyki (np. zawierające olej palmowy),
- produkty higieniczne zawierające celulozę (np. ręczniki, włókniny).
Co istotne – niezależnie od procentowego udziału tych surowców w produkcie, objęcie rozporządzeniem wynika z samego ich występowania.
Kogo dotyczy nowe prawo?
EUDR obejmuje:
- importerów – podmioty wprowadzające na rynek UE objęte towary,
- eksporterów – wywożących te produkty poza UE,
- producentów w UE, którzy używają objętych surowców (nawet jeśli zostały nabyte na rynku unijnym).
Oznacza to, że także firmy produkujące np. jednorazowe ręczniki z włókniny zawierającej celulozę, czy kosmetyczne chusteczki, będą musiały spełnić nowe wymagania – nawet jeśli ich działalność koncentruje się wyłącznie na rynku unijnym.
Obowiązki przedsiębiorców
Każdy podmiot objęty regulacją będzie zobowiązany do:
-
Wykazania, że produkt nie pochodzi z terenów wylesionych po 31 grudnia 2020 r. (na podstawie danych geolokalizacyjnych),
-
Potwierdzenia zgodności z prawem kraju pochodzenia surowca (m.in. w zakresie prawa ochrony środowiskowa, własności ziemi, ochrony praw ludności rdzennej),
-
Złożenia formalnego oświadczenia due diligence w unijnym systemie informacyjnym,
-
Utrzymania dokumentacji przez co najmniej 5 lat i udostępnienia jej na żądanie organów kontrolnych.
Brak spełnienia powyższych wymagań uniemożliwi legalne wprowadzenie produktu do obrotu lub jego eksport poza UE.
Terminy wejścia w życie
Rozporządzenie przewiduje różne terminy obowiązywania dla poszczególnych grup przedsiębiorców:
- od 30 czerwca 2026 r. – dla mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw, które zostały utworzone do dnia 31 grudnia 2020 r.,
- od 30 grudnia 2025 r. – dla wszystkich pozostałych przedsiębiorstw, w tym średnich i dużych, a także mikro i małych przedsiębiorstw utworzonych po 31 grudnia 2020 r.
Sankcje za naruszenie przepisów
Państwa członkowskie zobowiązane są do ustanowienia surowych sankcji za naruszenia. Wśród nich znajdziemy:
- kary pieniężne do 4% rocznego obrotu przedsiębiorstwa w UE,
- zakaz sprzedaży danego towaru na rynku UE,
- konfiskatę towarów niezgodnych z rozporządzeniem,
- wykluczenie z przetargów publicznych i programów unijnych.
Co przedsiębiorca powinien zrobić już dzisiaj?
W obliczu zbliżających się terminów, przedsiębiorcy powinni przeprowadzić:
- Weryfikację, czy ich działalność lub produkty podlegają rozporządzeniu (na podstawie kodów CN zawartych w załączniku I),
- Identyfikację źródeł pochodzenia surowców (np. celulozy, oleju palmowego),
- Rozpoczęcie współpracy z dostawcami w zakresie uzyskania danych geolokalizacyjnych i dokumentacji due diligence,
- Wdrożenie procedur wewnętrznych umożliwiających ocenę ryzyka, dokumentowanie zgodności i składanie oświadczeń,
- Szkolenie zespołu zakupowego, prawnego i produkcyjnego w zakresie nowych obowiązków.
Podsumowanie
Nowe przepisy wprowadzane przez Rozporządzenie (UE) 2023/1115 to ważny krok w kierunku odpowiedzialnego handlu i ochrony zasobów naturalnych. W praktyce oznaczają one istotne zmiany dla wielu sektorów gospodarki, także tych, które dotychczas nie były bezpośrednio związane z tematyką środowiskową.
Przedsiębiorcy, którzy odpowiednio wcześnie rozpoczną przygotowania, będą mogli nie tylko uniknąć ryzyka prawnego, ale również zbudować przewagę konkurencyjną jako dostawcy transparentni i zgodni z regulacjami UE.
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010 (Dz.U. UE L 150 z 9.6.2023, s. 206–247)
